شناسایی کتاب های مناسب غیردرسی همخوان با کتاب های درسی علوم تجربی و تعلیمات اجتماعی مقطع دبستان : (راهبردی برای تدریس معلمان و مجموعه سازی در کتابخانه های آموزشگاهی)

هدف اصلی این پژوهش فراهم کردن فهرستی از کتاب های مناسب غیردرسی همخوان با محتوای کتاب های درسی مقطع دبستان است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی است و با روش پیمایشی انجام شده است. کتاب های غیردرسی در نظام های آموزشی برنامه مدار به دلیل اتکای صرف دانش آموزان و معلمان به تک کتاب درسی، می تواند به تثبیت و تعمیق یادگیری مطالب کتاب های درسی کمک کند. این امر در صورتی تحقق می یابد که کتاب های غیردرسی از حداقل ویژگی های شناخته شده برای یک کتاب مناسب ( یعنی تناسب با محتوا و مخاطب) برخوردار باشند. با توجه به اهمیت کتاب های غیردرسی در نظام آموزشی ایران و رونق بازار نشر این کتاب ها، واقعیت ها نشانگر عدم تناسب این کتاب ها با ویژگی های یک کتاب مناسب غیردرسی دارند. جامعه آماری پژوهش حاضر را کتاب های درسی علوم تجربی و تعلیمات اجتماعی مقطع دبستان تشکیل می دهند. همچنین کتاب های غیردرسی (مرجع/ غیرمرجع) که در ایران در ده سال اخیر (89-1380) منتشر شده است نیز جامعه دیگر پژوهش می باشد. کتاب های غیردرسی با استفاده از سیاهه های وارسی محقق ساخته ارزیابی و در صورتی که 50 درصد امتیازهای کتاب مناسب را کسب کردند به عنوان کتاب های مناسب در نظر گرفته شدند. همچنین با روش تحلیل محتوا، مفاهیم و عبارت های کلیدی موجود در کتاب های درسی استخراج، و با کتاب های غیردرسی مطابقت داده شدند. روایی و پایایی ابزارهای گردآوری اطلاعات توسط متون تخصصی ، نظرسنجی از صاحب نظران و نیز معلمان و کتابداران کنترل شد. براساس معیارهای بکارگرفته، 239 عنوان کتاب مناسب غیردرسی همخوان با کتاب های درسی علوم تجربی، 97 عنوان کتاب مناسب غیردرسی همخوان با کتاب های درسی تعلیمات اجتماعی و 62 عنوان کتاب مرجع مناسب همخوان با کتاب های درسی شناسایی گردید. همچنین کتاب های مرجع شناسایی شده با 60 درصد از محتوای کتاب های درسی همخوانی دارد. از سویی تفکیک ناشران این کتاب ها نشان می دهد که تعداد اندکی از آنان بصورت تخصصی و مطابق با معیارهای لازم به نشر کتاب های غیردرسی می پردازند که سهم کتاب های مناسب غیردرسی در این میان بسیار اندک است. دستاورد این پژوهش فهرستی از کتاب های مناسب غیردرسی همخوان با مفاهیم و عبارت های کلیدی کتاب های درسی علوم تجربی و تعلیمات اجتماعی است که به تفکیک درس ها و موضوع های مورد بحث در کتاب های درسی و منابع مرجع تنظیم شده اند. همچنین روش شناسی به کار گرفته شده در این پژوهش، به دلیل قابلیت آن در شناسایی کتاب های مناسب غیر درسی، می تواند برای مجموعه سازی کتابخانه های آموزشگاهی مورد استفاده قرار گیرد.